(BT) Bilgisayarlı Tomografi;
Röntgen ışınları yardımıyla incelenen vücut bölgesine ait kesitsel görüntünün oluşturulduğu görüntüleme şeklidir. X-ışını kaynağı incelenecek hasta etrafında 360 derecelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken oyuk ya da ''gantry'' boyunca dizilmiş dedektörler tarafından x-ışını demetinin vücudu geçen kısmı saptanarak elde edilen veriler bilgisayar tarafından kaydedilir. Farklı açılardan çekilmiş röntgen görüntüleri, bilgisayarlı tomografi cihazı ile birleştirilmekte ve damar, yumuşak doku, kemik, gibi alanların kesitsel görüntüleri oluşturulmaktadır. Yapılacak incelemenin çeşidine bağlı olarak hastaya kol damarlarından kontrast madde enjekte edilebileceği gibi kontrast madde içmesi de istenilebilir.
BT; göğüs ve karın organları tetkikinde en iyi yöntemlerden biridir. Akciğer, pankreas, paranazal sinüsler, karaciğer hastalıklarının da aralarında bulunduğu birçok hastalığın tanısında tercih edilen yöntemdir. BT görüntüleme ile biyopsi gibi tanı veya tedavi amaçlı minimal invazif işlemlerin rehberliği sağlanabilmektedir. BT, kemik görüntülemede de sıklıkla kullanılan tanı yöntemidir. Omuz, ayak, el ve diğer iskelet sistemi yapıları ile omurga kemik patolojileri tanısında da kullanılmaktadır.
Hızlı tarama yapabilmesi ve detaylı görüntüler sağlanabilmesi özellikleri olduğundan dalak, böbrekler, beyin, karaciğer ile diğer iç organ yaralanmaları teşhisinde BT kullanılır.
BT’ de Kontrast Madde Kullanılması;
Kontrast madde; tomografi incelemelerinde sıklıkla kullanılır, damarların x-ışını altında görüntülenmesini sağlayan genelde damar yolu ile verilen ilaçtır. Ayrıca organların beslenmesini, hastalıklı dokunun ile normal dokunun (tümör, kitle, enfarkt vb.) ayrımında kullanılır.
Kontrast madde, yapılacak değerlendirmeye ve incelenecek bölgeye göre damardan (intravenöz), makattan (rektal ) veya ağızdan (oral) verilebilir. Bu işlemlerden ikisi veya az da olsa üçü birlikte de uygulanabileceğinden bazı hastalara kontrast madde hiç verilmeyebilir de.
Damardan kontrast madde verilmesi öncesi hasta kontrast madde alerji riskinin saptanması amacıyla bilgilendirme yapılır.
Kontrast madde kullanılacak hastalarda tetkik öncesi böbrek fonksiyonlarını gösteren kan kreatinin düzeyine bakılmalı ve bunun sonucuna göre çekim yapılmalıdır. Kontrast madde Risk değerlendirmesi yapıldıktan ve kontrast maddenin atılımını hızlandıracak yöntemler tespit edildikten sonra kontrast madde kullanımına karar verilmeli veya alternatif görüntüleme yöntemi kullanılmalıdır.
Kontrast maddenin damar yolu ile verilmesi sırasında geçici ateş basması, ağızda metalik bir tat veya idrar kaçırıyor hissi oluşabilmektedir. Bunlar saniyeler içerisinde geçer. Bazı olgularda kısa süreli kaşınma veya bulantı hissi olabilir. kaşıntı uzun süreli olur veya döküntü oluşur ise şikayetler ilaç tedavisiyle ortadan kaldırılabilir.Çok az da görülse nefes almada zorluk ve boğazda ani şişlik görülebilir. Bu durumda şikayetinizi işlemi yapan teknisyene söylemeniz gerekir. Emziren annelerde kontrast madde kullanılmış ise 24-48 saat süre ile süt verilmesi sakıncalı olabilir. Bu süre de süt verilmemesi gerekir.
Ön hazırlık: Batın BT incelemelerinde bağırsakların daha iyi görüntülenebilmesi için hastadan tetkikten bir gece önce aç kalması ve müshil benzeri barsak temizliği yapan ilaç kullanması istenebilir.. Ayrıca damardan radyolojik kontrast madde kullanılması gereken durumlarda, bulantı-kusma riskine karşı en az 2-4 saat açlık gerekmektedir.
Hastaneye randevu saatinden en az 15 dakika önce gelinmelidir. Bu, hastanedeki kayıt işlemlerinin yapılabilmesi için gerekli zamanı sağlayacaktır. Eğer abdomen (karın) ya da pelvis bölgesinin(leğen kemiği bölgesi) BT incelemesi yapılacaksa randevu saatinden 1 saat 30 dakika önce hastaneye gelinmelidir. Hastadan bağırsakları daha net göstererek radyoloğun filmleri daha iyi değerlendirmesini sağlayacak bir sıvı olan kontrast madde karıştırılmış su içmesi istenir. Hastada düşünülen ön tanılara ve yapılması istenen incelemeye bağlı olarak randevu saatinden çok daha önce de kontrast madde içmesi istenebilir.
Metal objeler görüntü kalitesini etkiler; bu nedenle metal düğme ya da objeler içeren kıyafet giyilmemesi önerilir. Ayrıca inceleme yapılacak vücut bölgesine göre hastadan küpe, mücevher, gözlük, diş protezi gibi metal objelerin çıkarılması istenebilir.
Kadın hastalar hamile olup olmadıkları ya da böyle bir olasılık olup olmadığı konusunda doktorunu ya da radyoloji teknisyenini bilgilendirmelidir.
Emzirmekte olan annelerin damar içi kontrast madde kullanımı durumunda işlem sonrası 24-48 saat emzirmemeleri istenir.
İşlemler sona erdikten sonra hasta durum değerlendirmesi yapılarak, müşahade ya da bekleme alanında dinlendirilir. İşlem sonrası takibi müşahade altında yapılacak hastalar için önceden belirlenen odalara hastalar dinlenme için yönlendirilir.
UYARI:
İncelemede X ışını kullanılacağından, X ışınları gebe ve gebe olma ihtimali olanlar için zararlı olabilmektedir. Böyle bir durum varlığında işlem öncesi hekiminize ve radyoloji teknikerine bilgi veriniz.
BT incelemelerinde kullanılan kontrast maddeye karşı ilaç alerjiniz varsa veya alerjik yapınız varsa lütfen işlem öncesi tetkiki yapacak olan hekiminize ya da radyoloji teknikerine bilgi veriniz.